Oorlog in Oekraïne: meer dan 70.000 mensen kregen tijdelijke bescherming in België

Begin juni 2023 werd het aantal bereikt van 70.000 ontheemden uit Oekraïne die in België een certificaat van tijdelijke bescherming hebben gekregen. 

Al meer dan een jaar coördineren de Belgische autoriteiten de activiteiten om mensen die de oorlog in Oekraïne zijn ontvlucht een waardig onthaal te bieden. Ook de verschillende aspecten van het conflict die een impact kunnen hebben in ons land worden door alle betrokken diensten in België van nabij opgevolgd.

Hieronder geven we, na meer dan een jaar oorlog, een kort overzicht van het huidige werk van de Belgische autoriteiten bij de opvang van personen uit Oekraïne en het opvolgen van de impact van dit conflict op ons land.

Opvang van Oekraïners in België

Sinds maart 2022 geeft de Dienst Vreemdelingenzaken tijdelijke beschermingscertificaten af aan mensen die Oekraïne zijn ontvlucht.

In totaal werden op 06/06/2023 70.254 tijdelijke beschermingscertificaten uitgereikt.

Sinds de "piek" in maart en april 2022 (respectievelijk 26.507 en 11.035 uitgereikte certificaten) is de trend dalend tot mei 2023. Toen was er een lichte stijging (van 1.037 in april tot 1.181 in mei).

25% van de mensen die in het inschrijvingscentrum aankwamen, gaven aan dat ze een huisvestingsnood hadden. Fedasil heeft meer dan 17.000 ontheemden uit Oekraïne doorverwezen naar tijdelijke crisisopvang in ons land. 

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne heeft het Nationaal Crisiscentrum alle partners rond de tafel gebracht en het zoeken naar oplossingen voor de opvang van mensen die Oekraïne zijn ontvlucht gecoördineerd. Verschillende crisisbeheercellen, waaronder de evaluatiecel (Celeval, zie hieronder), zijn geactiveerd en kwamen in 2022 en 2023 verschillende keren bijeen:

• 41 federale coördinatiecomités (COFECO) brachten vertegenwoordigers van de partners samen rond verschillende thema's zoals de opvang van Oekraïners, huisvesting, samenwerking tussen regio's, enz.
• 36 evaluatiecellen (Celeval) brachten experts van de partnerdiensten samen om de situatie op het terrein en de impact ervan op de opvang in België te evalueren;
• 243 situatierapporten werden opgesteld door het Nationaal Crisiscentrum en naar de betrokken partners gestuurd. Dit rapport geeft een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in verschillende domeinen en sectoren, waaronder energie, kritieke infrastructuur, openbare orde, cyberveiligheid, mobiliteit, de humanitaire situatie, telecom, informatieoperaties, kernenergie, economie, enz.

In België is de langdurige opvang van mensen met een verblijfsvergunning de verantwoordelijkheid van de gewestelijke overheden. Wallonië, Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hebben hun middelen gemobiliseerd om te voorzien in opvang op langere termijn voor mensen die dat nodig hebben. Ze werken in het bijzonder samen met Fedasil om ervoor te zorgen dat de opvang over het hele land wordt gespreid en met de lokale overheden om geschikte huisvesting te vinden.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Sinds het begin van het conflict werden bijna 12.000 begunstigden van tijdelijke bescherming ingeschreven in de bevolkingsregisters van de Brusselse gemeenten (cijfers op 7 mei 2023). Dit is meer dan het dubbele van het aandeel dat werd overeengekomen in het verdelingsakkoord op nationaal niveau (21,28%, tegenover 10% in het kader van het federaal akkoord). 

De meeste Oekraïense onderdanen worden opgevangen door solidaire burgers of hebben onderdak kunnen vinden. Mensen zonder oplossing worden door Bruss'help doorverwezen naar tijdelijke collectieve opvangvoorzieningen. Meer dan 400 mensen zijn momenteel ondergebracht in centra die door het Gewest worden bezet en uitgerust. Tegen eind 2023 zullen er meer dan 1.000 plaatsen beschikbaar zijn op 8 sites over heel Brussel (voormalige hotels, leegstaande kantoorgebouwen of modulaire eenheden op braakliggende terreinen). 

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft ook een uniek partnerschap gesloten met de Oekraïense gemeenschap. Het Gewest heeft referentiepersonen van de Oekraïense gemeenschap aangeworven op arbeidsovereenkomst. Deze referentiepersonen werken samen met alle werkgroepen die in elke integratiesector zijn opgericht, nemen deel aan de ontwikkeling van projecten en maken ze bekend bij de begunstigden (huisvesting bij burgers, collectieve huisvesting, tewerkstelling, onderwijs, gezondheid, sociale actie en communicatie). De regio stelt de gemeenschap ook een gebouw ter beschikking om een gemeenschapscentrum te organiseren. Dit is een groot succes met gemiddeld 200 bezoekers per dag (voor informatiesessies, taalcursussen, kinderopvang, sportactiviteiten, enz.). Oekraïense vrijwilligers hebben geleidelijk aan een non-profitorganisatie opgericht, het Ukraine Voices Refugee Committee, onder toezicht van de Belgische tak van het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties. De vereniging neemt nu deel aan het beheer van de regionale collectieve huisvesting en ondersteunt alle actoren die betrokken zijn bij de bijstand aan Oekraïeners: organisatie van huisvestingstafels met lokale overheden en OCMW's, tolkdiensten, mobiele psycho-medische-sociale begeleidingsteams, samenwerking met JobYourself en opvangkantoren voor nieuwkomers, enz.

De communicatie over deze diensten wordt ook vergemakkelijkt door het webportaal helpukraine.brussels, dat actuele informatie biedt in vijf talen (Engels, Frans, Nederlands, Russisch en Oekraïens) voor mensen uit Oekraïne.

Waals Gewest

De meest recente gegevens (28 mei 2023), voor het Waals Gewest, betreffende de verdeling van de Oekraïense vluchtelingen in Wallonië en de huisvesting in erkende accodomaties zijn als volgt: 

Het aantal Oekraïense vluchtelingen in Wallonië bedraagt 10.850 (cijfers van 28/05/2023) als volgt verdeeld per provincie: 20.53 in Waals Brabant (d.i. 19%), 2.796 in Henegouwen (26%), 3.250 in Luik (30%), 1.224 in Luxemburg (11%) en 1.527 in Namen (14%).

Begin juni 2023 waren er in Wallonië 29 erkende accommodaties open, met in totaal 1.207 plaatsen. 

Tot op heden werden meer dan 1.100 vluchtelingen in dit type accommodatie ondergebracht. Het "TempHoWal"-platform volgt de evolutie van de vraag en de overeenstemming tussen de behoeften (een stad vinden om te werken, in de buurt van familieleden zijn, openbaar vervoer, toegang tot scholen, enz. ) en het aanbod. Personen die tijdelijke bescherming genieten en in deze goedgekeurde accommodatie verblijven en deze willen verlaten om zelfstandig te worden, worden ondersteund in hun zoektocht naar een oplossing op de reguliere woningmarkt. 

Het Waals Gewest zet ook zijn werk voort om Oekraïense onderdanen te ondersteunen en te integreren door hen medische en psychosociale zorg te bieden, afhankelijk van hun behoeften, in samenwerking met het speciale mobiele team van de Federatie van Medische Centra, de Regionale Integratiecentra, FOREM en de Rode Kruiscentra. De regio zorgt er ook voor dat kinderen en tieners worden doorverwezen naar geschikte onderwijsinstellingen en vrijwilligersdiensten.  

Op de website https://www.wallonie.be/fr/ukraine/ kan je alle nuttige informatie vinden over de maatregelen en bijstand die beschikbaar zijn voor Oekraïense onderdanen in Wallonië.

Vlaanderen

Alle informatie over de acties van Vlaanderen ter ondersteuning van de mensen die Oekraïne ontvlucht zijn, kan je vinden op Vlaanderen helpt Oekraïne | Vlaanderen.be .

De opvolging van de situatie in Oekraïne

De impact van de oorlog in Oekraïne op Europa en de rest van de wereld kan nauwelijks overschat worden. Een migratiecrisis van een dergelijke omvang in zo'n korte tijdspanne vormt een bijzondere uitdaging voor vele Belgische administraties. Het is dan ook van cruciaal belang om de aard en de verwerking van migratiestromen in kaart te kunnen brengen om effectief te kunnen werken en te anticiperen.

Statbel, het Belgische bureau voor de statistiek, heeft deze stromen in de vorm van gegevens samengebracht in een gecentraliseerd dashboard. Sinds het begin van de crisis verzamelt en publiceert Statbel gegevens van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en Fedasil. Dankzij grafische en cartografische visualisaties is het voor verschillende gebruikers veel gemakkelijker om een beter inzicht te krijgen in de situatie, waarbij de belangrijkste gegevens in één oogopslag zichtbaar zijn. Bovendien zijn de meest recente gegevens altijd beschikbaar: het dashboard wordt dagelijks bijgewerkt.

Link: Ontheemden uit Oekraïne | Statbel (fgov.be)

Wat kunnen we de komende weken verwachten?

De kaap van 70.000 tijdelijke beschermingscertificaten die sinds 10 maart 2022 door de Dienst Vreemdelingenzaken zijn afgegeven, werd begin juni overschreden. 

De evaluatiecel (CELEVAL) merkt echter op dat de stagnatie, of zelfs lichte daling, van het aantal registraties voor tijdelijke bescherming, die al enige tijd wordt waargenomen, aanhoudt. Er is duidelijk een verandering opgetreden in het profiel van mensen die tijdelijke bescherming aanvragen. Hoewel het op dit moment moeilijk is om dit met concrete cijfers te staven, wijzen sommige rapporten erop dat we een grotere instroom zien van mensen uit andere EU-lidstaten waar ze al gebruik hebben gemaakt van tijdelijke bescherming, maar voor wie de bredere sociale bescherming van België een magneet is.

Het netto aantal aankomsten aan de buitengrenzen van de EU is afwisselend licht positief en negatief, wat erop wijst dat we voorlopig en gezien de huidige militaire situatie geen toename van de migratiestromen naar ons land moeten verwachten.  

Andere acties van de overheden

Bovenstaand artikel beschrijft de acties van verschillende Belgische overheden om mensen in België te verwelkomen of om de impact van de oorlog in Oekraïne op te volgen. Het is zeker geen exhaustieve lijst. Veel organisaties en overheidsdiensten, die hierboven niet zijn opgesomd, zetten hun dagelijkse werkzaamheden voort om ontheemden uit Oekraïne op te vangen. Bijvoorbeeld het werk van onze gezondheidsdiensten en lokale overheden.

De mogelijke impact van het conflict in België beperkt zich niet tot opvangkwesties.

Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC), bijvoorbeeld, blijft de situatie op de voet volgen, in samenwerking met tal van (inter)nationale partners. Voor België zijn de risico's in verband met een nucleair ongeval in Oekraïne zeer beperkt. Het FANC en het Nationaal Crisiscentrum houden in samenwerking met hun partners continu toezicht op de radioactiviteit in ons land en in de rest van Europa. Indien dit nodig is, kunnen er dankzij deze continue opvolging snel de nodige maatregelen worden genomen om de bevolking en het milieu te beschermen. Deze maatregelen kaderen in het nucleair en radiologisch noodplan.

De Belgische overheden hebben ook aandacht voor andere risico's op vlak van veiligheid van ons grondgebied. In het bijzonder besteden ze veel aandacht aan cyberdreigingen die een impact kunnen hebben op de werking van onze infrastructuren.

Tot slot moeten we de inspanningen vermelden die werden geleverd om de risico's voor de energiebevoorrading van ons land aan te pakken. Dit heeft ertoe geleid dat de overheden actie hebben ondernomen om onze veerkracht op dit gebied te versterken.